تاریخچه قهوه

تاریخچه قهوه ، قهوه اولین بار کجا کشف شد؟، چه کسی به رازی که در پشت دانه‌های قهوه است پی برد؟ اولین بار چه کسی از قهوه نوشیدنی تهیه کرد؟

این‌ها موضوعات و سوالاتی است که در این مقاله قصد داریم به آن‌ها پاسخ دهیم و در ادامه و در مقالات بعدی طرز تهیه قهوه و هر آنچه در رابطه با قهوه نیاز است بدانید را به شما بگوییم.

گیاه قهوه

تاریخچه گیاه قهوه – اوسکافه

قبل از صحبت راجع به تاریخچه قهوه این میوه را به شما معرفی می‌کنیم. قهوه نام درخت گلداری است که میوه‌ای شبیه به گیلاس دارد. گل‌های این درخت خوش عطر به رنگ سفید هستند. درخت قهوه از جمله گیاهانی است که در نواحی گرمسیری رشد می‌کند و براساس محل کشت به انواع مختلفی تقسیم می‌شود.

درختان قهوه دارای ارتفاع‌های متفاوتی هستند که بین ۳ تا ۱۰ متر متغییر است. معمولا درختان قهوه بعد از گذشت حداقل ۳ سال شروع به بار دهی و میوه دادن می‌کنند اما این زمان ممکن است تا ۵ سال نیز طول بکشد.

آنچه که امروز ما به عنوان قهوه می‌شناسیم میوه و یا گیلاس درخت قهوه است که پس از برداشت، پوست آن کنده شده و دانه‌های سبز رنگ آن که همان قهوه سبز است جدا شده است، سپس این قهوه‌های سبز روی حرارت برشته شده و تبدیل به دانه‌های قهوه‌ای قهوه شده که ما مصرف می‌کنیم.

در رابطه با تاریخچه قهوه و زمان پیدایش قهوه در سایت‌های مختلف داستان‌های متفاوتی ذکر شده است که در میزان درستی آن‌ها اختلاف نظر وجود دارد.

چند مورد از معتبرترین روایات در رابطه با تاریخچه قهوه به شرح زیر است:

۱. در یکی از داستان‌ها در رابطه با تاریخچه قهوه و کشف قهوه ذکر شده است که:

قهوه نخستین بار در قرن نهم میلادی توسط چوپانی اهل اتیوپی به نام خالد کشف شد. خالد متوجه شده بود که بزهای او هنگام خوردن دانه‌هایی شبیه به توت پرانرژی شده و جنبش و جوش بیشتری می‌کنند و شب را بیدار می‌مانند. خالد برای پی بردن به علت این موضوع نمونه‌ای از این دانه‌ها را برای راهبان صومعه برد تا از آن‌ها علت را جویا شود.

(در آن زمان راهبان به عنوان دانایان جامعه شناخته می‌شدند به همین دلیل غالبا مردم سوالات خود را از آن‌ها می‌پرسیدند).

راهبان پس از مشاهده دانه‌های قهوه و خاصیتی که در این دانه‌ها نهفته شده بود، ایده خشک کردن و جوشاندن این دانه‌ها و تبدیل آن به یک نوشیدنی که باعث افزایش انرژی می‌شد را مطرح کردند. در آن زمان از نوشیدنی به دست آمده از قهوه به دلیل اینکه خاصیت افزایش انرژی و بیدار ماندن داشت برای شب زنده‌داری استفاده می‌شد.

 

اینگونه نخستین فنجان قهوه جهان تهیه شد. راهبان پس از کشف خاصیت موجود در قهوه این نوشیدنی و راز نهفته در داخل آن را با راهبان دیگر صومعه‌ها در میان گذاشتند و اینگونه شد که این نوشیدنی به سرعت در میان راهبان به عنوان شرابی برای عبادت گسترش یافت.

۲. در داستان دومی که در رابطه با تاریخچه قهوه و کشف قهوه در جهان ذکر شده است آمده است که:

عارف و صوفی یمنی به نام ابوالحسن مشاهده کرد که پرندگان شکاری از نوعی میوه درخت می‌خورند و پس از آن با انرژی بیشتری پرواز می‌کنند او نیز از این دانه‌ها استفاده کرد و متوجه شد که این دانه‌ها سبب می‌شود انرژی بیشتری داشته باشد و به خواب کمتری نیاز داشته باشد. اینگونه قهوه کشف شد.

۳. در داستان دیگری در رابطه با تاریخچه قهوه ذکر شده است که:

قهوه نخستین بار توسط عارفی اهل شهر موکا در یمن امروزی به نام عمر کشف شد. عمر به بیرون از شهر تبعید شده بود و گرسنگی طاقت او را از بین برده بود. به همین دلیل او برای رفع گرسنگی خود به ناچار از دانه‌های درختی می‌خورد و متوجه تلخی این دانه‌ها می‌شود. عمر برای رفع تلخی این دانه‌ها را بو می‌دهد اما این دانه‌ها سفت و غیر قابل مصرف می‌شوند. در نهایت عمر با حل کردن این دانه‌ها در آب جوش اولین فنجان قهوه جهان را تولید می‌کند. کشف عمر و خاصیت افزایش انرژی قهوه سبب می‌شود عمر اجازه ورود به شهر را بگیرد و پس از آن قهوه به عنوان نوشیدنی برای عبادت مورد استفاده قرار گیرد.

آنچه در بالا ذکر شد چند نمونه از معتبرترین روایات در رابطه با تاریخچه پیدایش قهوه و کشف آن بود که در درستی آن‌ها جای شک و شبه وجود دارد. زیرا در نوشته‌های قبل از قرن هفدهم میلادی هیچ یک از این روایات در رابطه با تاریخچه قهوه ذکر نشده است.

اگر بخواهیم به صورت منظقی به موضوع نگاه کنیم شاید داستان اول و دوم در رابطه با تاریخچه قهوه کمی معقول‌تر و قابل قابول‌تر باشد.

نکته جالب توجه در رابطه با قهوه ممنوعیت آن مانند الکل است. در تاریخچه قهوه ذکر شده است که از گذشته مکان‌هایی مانند قهوه خانه در کشورهای مختلف وجود داشت که مردم (اصولا مردها) در آن دور هم جمع می‌شدند و علاوه بر گپ و گفت به نوشیدن قهوه می‌پرداختند.

از آنجا که این تجمعات و گفتمان‌ها سبب ایجاد چند انقلاب و شورش در طول تاریخ شده بود؛ مصرف قهوه چندین مرتبه از سوی حاکمان منع شده بود.

 

گسترش قهوه در جهان – خرید قهوه – اوسکافه

قهوه پس از پیدایش براساس هریک از روایات فوق، به دلیل سفر مسلمانان به مکه، وارد عربستان شد و پس از آن توسط حجاجی که برای سفر حج به عربستان رفته‌ بودند به دیگر کشورهای مسلمان راه یافت.

یکی از کشورهایی که در تاریخچه قهوه از آن نام برده شده است ترکیه است. مسلمانان در سفر خود قهوه را به این کشور بردند. پس از ورود قهوه به امپراطوری عثمانی و کشور ترکیه در قرن شانزدهم میلادی و به دلیل همجواری ترکیه با اروپا، پای این نوشیدنی به کشورهای اروپایی همچون ایتالیا گشوده شد.

نخستین کشور اروپایی که در تاریخچه قهوه آمده است که قهوه به آن وارد شده است ایتالیا است. بازرگانان ایتالیایی که به ترکیه رفت و آمد داشتند در سال ۱۶۱۵ میلادی با این نوشیدنی آشنا شده و مقادیری از آن را برای فروش با خود به ایتالیا بردند و اینگونه قهوه وارد اروپا گردید.

قهوه نوشیدنی بود که از کشورهای مسلمان به اروپا وارد شده بود و همین امر سبب شد در ابتدا نسبت به پذیرش آن در جامعه و در بین مردم مقاومت وجود داشته باشد. علاوه بر این، اصالت مسلمانی قهوه و طعم تلخ آن سبب شده بود که به قهوه، لقب نوشیدنی شیطان را بدهند.

مقاومت در برابر قهوه به نحوی بود که در تاریخچه قهوه در جهان آمده است که برخی کاتولیک‌ها از پاپ کلمنت هشتم خواستند تا این نوشیدنی را حرام اعلام کند اما پاپ پس از نوشیدن قهوه از طعم آن لذت برد و اعلام کرد که گناه است که این نوشیدنی را حرام اعلام کنم بیایید تا با نوشیدنی شیطان خود شیطان راشکست دهیم.

پس از ایتالیا کشور انگلیس و فرانسه دیگر کشورهای اروپایی بودند که در تاریخ قهوه از آن‌ها نام برده شده است و قهوه به آنجا وارد شده است.

براساس نوشته‌های ساموئل پپیس وقایع نویس انگلیسی، نخستین قهوه خانه انگلیسی در سال ۱۶۵۰ میلادی در محله سنت پیتر تاسیس شد و اداره آن را شخصی یهودی با نام یعقوب بر عهده داشت. این قهوه خانه امروزه با نام Café Grand شناخته می‌شود. پس از آن در سال ۱۶۷۲ میلادی اولین قهوه خانه پاریس توسط پاسوکا که خود قهوه خانه‌ای نیز در لندن داشت تاسیس شد.

پس از ورود قهوه به انگلیس، قهوه‌خانه‌ها به سرعت گسترش یافتند بطوریکه براساس نوشته‌های ساموئل پیپس تا سال ۱۶۷۵ بالغ بر ۳۰۰۰ قهوه خانه در انگلستان تاسیس شد که برخی از آن‌ها از سبک قهوه‌خانه‌های ترکیه‌ پیروی می‌کردند و به صورت ۲۴ ساعته فعالیت داشتند و خدماتی از جمله صبحانه نیز ارائه می‌کردند.

ورود قهوه به اروپا و ایجاد قهوه‌خانه‌ها به عنوان محلی برای نوشیدن قهوه و دور هم جمع شدن افراد مختلف سبب بوجود آمدن کسب و کارهای بزرگی در دنیا شد. یکی از بزرگترین صنعت‌های دنیا که ایجاد و گسترش آن در قهوه‌خانه‌ها و به واسطه‌ی قهوه ایجاد شد، صنعت بیمه و بیمه لویدز لندن است. بیمه لویدز لندن در وب‌سایت خود و در یکی از مقالات خود که در رابطه با تاریخچه این شرکت است این چنین بیان کرده است:

«پس از ورود قهوه در سال 1652 میلادی به انگلستان، قهوه به سرعت در این کشور و شهر لندن گسترش یافت و قهوه‌خانه‌ها به محلی برای تجمع مردم تبدیل شدند. پس از آتش‌سوزی بزرگ لندن و از بین رفتن بخش بزرگی از شهر، قهوه‌خانه‌ها علاوه بر مردم، به محل تجمع و مبادلات بازرگانان مختلف هم تبدیل شد.

قهوه‌خانه لویز که متعلق به ادوارد لوید بود و در خیابان تاور لندن قرار داشت محلی برای رد و بدل اطلاعات دریایی بود و به عنوان مرجع تخصصی اطلاعات حمل و نقل دریایی شناخته می‌شد. ویژگی این قهوه‌خانه سبب شد که صاحب باهوش قهوه‌خانه در این محل شروع به فروش بیمه‌های دریایی به صاحبان کشتی‌ها کند و این چنین صنعت بیمه در جهان را ایجاد کند».

در منابع مختلفی که در رابطه با تاریخچه قهوه وجود دارد. کشور انگلستان به عنوان یکی از کشورهایی که بیشترین اتفاقات مربوط به تاریخ قهوه در آن روی داده است شناخته می‌شود. به عنوان مثال در برخی منابع عنوان شده است که قهوه‌خانه‌هایی که در انگلستان وجود داشتند به محلی برای تجمع و گفت و گوی مردم تبدیل شده بودن و کم کم این مکان‌ها به عنوان دانشگاه‌های پنی نام گرفتند.

علت این نامگذاری به این دلیل بوده است که قیمت قهوه در این مکان‌ها یک پنی بود و مردم با پرداخت یک پنی قادر بودند علاوه بر نوشیدن قهوه، در بحث‌ها شرکت کنند و سطح دانش و معلومات خود را افزایش دهند.

دانشگاه‌های پنی در انگلستان مقدمه ایجاد اولین باشگاه قهوه در دانشگاه آکسفورد انگلستان شد.

از دیگر کافه‌های معروفی که در تاریخچه قهوه در جهان به آن اشاره شده Café de Procopeاست. این کافه که در فرانسه است در سال ۱۶۸۶ میلادی تاسیس شد.

پس از گسترش قهوه‌خانه‌ها در اروپا و استقبال چشمگیر از آن اولین مشکلات جامعه با قهوه و قهوه‌خانه‌ها آشکار شد. همانطور که در تاریخ و تاریخچه قهوه در جهان ذکر شده است در گذشته قهوه‌خانه‌ها محلی برای تجمع مردان بود و مردان در این تجمعات به بحث و گفتمان می‌پرداختند به نحوی که کمتر به خانه و خانواده خود توجه داشتند. همین امر سبب نارضایتی زنان شد و این نارضایتی تا حدی افزایش یافت که در سال ۱۶۷۴ میلادی دادخواستی با نام دادخواست زنان علیه قهوه صادر شد. زیرا مردان کمتر در خانه حضور داشتند و بیشتر وقت آزاد خود را در این مکان‌ها سپری می‌کردند.

در رابطه با تاریخچه محل کشت قهوه در جهان، در سایت www.britannica.com اشاره شده است که قهوه در ابتدا در یمن و در جنوب عربستان کشت می‌شد (البته در بیشتر منابع از اتیوپی به عنوان اولین محل کشت قهوه نام برده شده است)، پس از ورود این نوشیدنی در قرن هفدهم به اروپا و محبوبیتی که در میان عموم مردم پیدا کرد، کشت آن در جاوه، اندونزی و آسیای شرقی هم آغاز شد.

پس از آسیای شرق در قرن نوزدهم و در سال 1825 میلادی کشت قهوه به جزایر هاوایی آمریکا راه یافت و کشت این محصول در این منطقه آغاز شد و اکنون شاهد این هستیم که قهوه در آسیا، آفریقا و امریکا کشت و مصرف می‌شودو پس از آب به عنوان دومین نوشیدنی پرطرفدار جهان مصرف می‌شود.  در حال حاضر کشور برزیل به عنوان بزرگترین تولید کننده قهوه در جهان شناخته می‌شود.

در برخی منابع در خصوص گسترش کشت قهوه اینگونه بیان شده است که:

در ابتدا قهوه تنها در یمن کشت می‌شد و حاکمان این سرزمین برای نگه داشتن انحصار این کشت در اختیار خود، اجازه خروج  دانه‌های بارور قهوه را از یمن نمی‌دادند. در این مدت افراد از کشورهای مختلفی از جمله هلند اقدام به قاچاق این دانه‌ها کردند اما بیشتر آن‌ها به دلیل شرایط آب و هوایی موفق به کشت و برداشت قهوه نشدند. در برخی منابع در خصوص تاریخچه قهوه ذکر شده است نخستین بار هندی‌ها بودند که توانستند دانه‌های بارور قهوه را قاچاق کنند و به دلیل شرایط آب و هوایی این منطقه موفق به کشت و برداشت قهوه در هند شدند.

پس از هندی‌ها، هلندی‌ها که سال‌ها قبل اقدام به قاچاق دانه‌های قهوه کرده بودند اما به دلیل شرایط آب و هوایی موفق به کشت محصول نشده بودند. نهال‌های قهوه را از سریلانکا تهیه کرده و برای فرماندار هلندی جاوه ارسال کردند و اینگونه کشت قهوه در جاوه توسط هلندی‌ها آغاز شد. پس از جاوه کشت قهوه در سوماترا هم آغاز شد و کم کم قهوه تبدیل به یکی از محصولات کشاورزی اصلی جاوه شد.

پس از مطالعه تاریخچه قهوه برای آشنایی شما با انواع قهوه پیشنهاد می‌کنیم که مقاله ” معرفی انواع قهوه” را مطالعه نمایید.

در این مقاله سعی کردیم به صورت مختصر و به اندازه‌ای که در حوصله شما باشد در رابطه با تاریخچه قهوه در جهان با شما سخن بگوییم و شما را با تاریخچه این نوشیدنی پرطرفدار در جهان آشنا کنیم.

ما برای تکمیل موضوع تاریخچه قهوه، در مقاله “تاریخچه قهوه در ایران” به بررسی تاریخچه قهوه در ایران پرداخته‌ایم و تاریخچه قهوه در ایران را مورد بررسی قرار داده‌ایم. اگر از مطالعه این مقاله لذت بردید به شما توصیه می‌کنیم آن مقاله را هم مطالعه کنید.